Mü’minin hayatının her safhasını en güzel ölçülerle tanzim eden Kur’ân-ı Kerîm’in dil hususunda da mü’minden beklediği; edepli bir lisandır.
Beşeri lisanına gösterdiğimiz ihtimamın aynısını Kur’ân-ı Kerîm lisanına gösterebiliyor muyuz? Bir bireyin ilkokul çağından üniversite çağına kadar yabancı lisan eğitimi aldığı aşikâr. Ve dili öğrenme adına maddi manevi çaba gösteriliyor. Dil kursları, özel dersler vesaîre… Lâkin gelin görün ki bu dünyevî faide içindir. Oysa Kur’ân-ı Kerîm hem dünyevî hem uhrevî açıdan sınırsız faide sağlayacakken, eğitim hayatı boyunca yabancı lisanlara verilen ihtimamın ne kadarını onun için gösteriyoruz? Bu soruları kendi nazarınızda cevaplandırmanız daha doğru olacaktır.
Elbette, başta İslâm’ın mesajını bütün dünyaya tebliğ etmek niyetiyle yabancı dilleri de öğrenmek gerekir. Fakat Rabbimizle mülâkatın lisanı ihmal ediliyorsa, Kur’ân’ın gösterdiği dil edebinden bî-haber kalınıyorsa, o zaman ecnebî lisanlara verilen gayretler bizim için ne ifade eder? Geçici dünya hayatında azıcık bir menfaat sağlamaktan başka?!.
Konuşma hasletinin edep ölçülerini Kur’ân-ı Kerîm’den öğreneceğiz. Mevlana, “Eğer adem oğlunun edebi yoksa adem değildir. İnsan ile hayvan arasındaki fark edeptir. Göz gezdir ve Allah’ın kelamına “Kur’an’a” ayet ayet tamamına bak, Kur’anın anlamı edeptir.”
1. Doğru Söz
Lisanda edebin ilk şartıdır. Dürüstlük ve doğru söz iman alâmetidir, yalan ise münafıklık alâmetidir.
“Ey iman edenler! Allah’a karşı gelmekten sakının ve doğru söz söyleyin ki, Allah sizin işlerinizi düzeltsin ve günahlarınızı bağışlasın. Kim Allah’a ve Resûlüne itaat ederse, muhakkak büyük bir başarıya ulaşmıştır.” (Ahzâb Suresi; 70-71. Ayetleri Meali)
“Kendileri, geriye zayıf çocuklar bıraktıkları takdirde, onlar hakkında endişeye kapılanlar, (yetimler hakkında da) ürperip korksunlar. Allah’a karşı gelmekten sakınsınlar ve doğru söz söylesinler.” (Nisâ Suresi; 9. Ayeti Meali)
2. Güzel Söz
En acı hakikatleri, en ciddî ihtarları, en ağır îkazları muhatabın gönlüne sunmanın yolu, bu sözleri en güzel üslûpta, en güzel sözlerle ifade etmektir. Sözünüzün güzelliği kişiyi hakikâte yönelteceği gibi, sözünüzün, üslubunuzun çirkinliği kişiyi sizden uzaklaştırır.
“Kullarıma söyle: (İnsanlara karşı) en güzel sözü söylesinler. Çünkü şeytan aralarını bozar. Çünkü şeytan insanın apaçık bir düşmanıdır.” (İsrâ Suresi; 53. Ayeti Meali)
3. Yumuşak Söz
Muhatabı ikna etmek, hararetli tartışmalar yerine sükûnetli bir anlayış zemini oluşturmak için sözü yumuşak söylemek çok mühim bir esastır. Nitekim Cenâb-ı Hak tebliğ için Firavun’a gönderdiği Hazret-i Musa ve Harun (aleyhime’s-selâm) Efendilerimize şöyle buyurmuştur:
“Ona (Firavun’a) yumuşak söz söyleyin. Belki öğüt alır, yahut korkar.” (Tâhâ Suresi; 44. Ayeti Meali)
Unutmayalım ki, Allah yumuşaklığa verdiği gücü sertliğe vermemiştir!
4. Kalbe Tesir Edici Söz
Sözün kalbe tesiri için evvelâ samimiyet, hâl dili ve öz olması elzemdir.
Sözün tesirli olabilmesinin sırrını ise Sâdî Şîrâzî Hazretleri vermiştir:
“Söz kalpten çıkarsa kalbe ulaşır, dilden çıkarsa kulağı geçemez, (gönle inemez).”
Mevlana “Hâl ile öğüt veren, sözle öğüt verenden çok daha tesirli ve feyizlidir.” buyurmuştur.
“Onlar, Allah’ın kalplerindekini bildiği kimselerdir. Öyleyse onlara aldırma. Onlara öğüt ver ve onlara, kendileri hakkında etkili ve güzel söz söyle.” (Nisâ Suresi; 63. Ayeti Meali)
5. Tatlı Söz
“Rabbin, kendisinden başkasına asla ibadet etmemenizi, anaya-babaya iyi davranmanızı kesin olarak emretti. Eğer onlardan biri, ya da her ikisi senin yanında ihtiyarlık çağına ulaşırsa, sakın onlara “öf!” bile deme; onları azarlama; onlara tatlı ve güzel söz söyle.” (İsrâ Suresi; 23. Ayeti Meali)
Ana-babaya karşı ifade edilecek olan «tatlı söz», güzel ahlâka yakışan güzel ve hoş söz demektir. «Babacığım, anneciğim!» gibi güzel hitaplarla konuşmaktır. Allah’ın azabı da rahmeti de anne babanın iki dudağı arasındadır, bunu unutmayalım.
6. Gönül Alıcı Söz
Söz, bazen maddî bir yardımın bile yapamadığını yapar. Moralleri yükseltir. Derdin, ıstırabın paylaşıldığını ifade eder.
“Eğer Rabbinden umduğun bir rahmeti istemek için onlardan yüz çevirecek olursan, o zaman onlara yumuşak bir söz söyle.” (İsrâ Suresi; 28. Ayeti Meali)
7. Yerli Yerinde Söz
Hazret-i Ebûbekir (radıyallâhu anh), bizlere şu tavsiyede bulunur: “Ne söylediğini, kime söylediğini ve ne zaman söylediğini unutma!”
“İtaat ve güzel bir söz onlar için daha hayırlıdır. İş ciddileşince Allah’a verdikleri söze bağlı kalsalardı, elbette kendileri için daha iyi olurdu.” (Muhammed Suresi; 21. Ayeti Meali)
Nerede ne konuşacağımızı iyi bilmeliyiz!
Sâdî Şîrâzî Hazretleri; “İki şey akıl hafifliğini gösterir: Söyleyecek yerde susmak, susacak yerde söylemek.” buyurur.
8. Sükut
Her konuda fikrinizin olması her konuya yorum getirmeniz ne denli doğrudur? Hazret-i Mevlânâ buyurur: “Cahil kimsenin yanında kitap gibi sessiz ol!”
“Rahmân’ın kulları, yeryüzünde vakar ve tevazu ile yürüyen kimselerdir. Cahiller onlara laf attıkları zaman, ‘selâm!’ der (geçer)ler.” (Furkān Suresi; 63. Ayeti Meali)
Yani sükût limanına sığın!
“Susan kurtuldu!”
Kaynaklar
| Kur’an-ı Kerim
| Riyazü’s Salihin
“Lisanda edebin ilk şartıdır. Dürüstlük ve doğru söz iman alâmetidir, yalan ise münafıklık alâmetidir.”
Yine çok güzel bir yazı olmuş, ellerinize sağlık. Takipteyim 🙂
İki şey akıl hafifliğini gösterir, söyleyecek yerde susmak susacak yerde söylemek ” ne anlama geliyor acaba bu?
Bu kıymetli sözdeki kastı bir örnekle açıklayabiliriz. Misalen kişinin haksızlıklar karşısında yaşanan vakıaya karşı sessiz kalması yani konuşulacak yerde susması doğru değildir. Ayet ve hadisle sabittir. Peygamberimiz (sallâllâhü aleyhi ve sellem) “Haksızlık karşısında susan dilsiz şeytandır.” buyuruyor.
Susulacak yerde konuşulması durumunu ise şu şekilde değerlendirebiliriz. Misalen kişinin olaya vakıf olmadığı; gözüyle görmediği, kulağıyla işitmediği bir durumda gereksiz ve malayâni yorumlarda bulunması ezcümle boş konuşması doğru değildir.
Başlığa vuruldum elleriniz ve fikirleriniz bereketlensin..