İyi Bir İlim Talebesi Olmak İçin 8 Tavsiye

1. Ezberle!

Hakiki ilim, sayfalarda taşınan değil göğüslerde taşınandır. İlmin amele, davete dökülmesine vesile olan en önemli husus budur. Bir hususta kafa karışıklığı yaşayan, İslam ile alakalı ciddi şüpheleri olan birisi bize bazı sorular sorduğunda, bu fırsatı ezberlediğimiz ilimle en iyi şekilde değerlendirebiliriz. Şair şöyle demiştir: “Ezberleyen ve kavrayan biri değilsen, kitapları toplaman sana fayda vermez. İlmin evde duruyorken mi bir mecliste oturacaksın?” 

Abrurrezzak el-San’ani şöyle demiştir: “Sahibiyle tuvalete girmeyen hiçbir ilmi ilim sayma.” 

Mescid-i Nebevi müderresi Şeyh Salih el-Usaymi, hocası olan Şeyh Muhammed b. Salih b. Useymin’in şöyle dediğini aktarır: “Çokça okuduk, az ezberledik. Okuduğumuzdan faydalanmamızdan çok ezberlediğimizden faydalandık.” Ki Şeyh İbn Useymin; Buluğ el-Meram gibi binden fazla hadisi içeren ahkam kitabı, Zad el-Mustakni ismindeki Hanbeli mezhebiyle alakalı büyük fıkıh kitabı ve İbn Malik’in Elfiyye’si gibi bir 988 beyitlik Arap dili üzerine yazılmış olan manzum gibi eserleri ezberlemiş olan biriydi.

Yine, İmam el-Gazali’den şöyle bir olay aktarılır: Hırsızlar onun sandıklarını çalınca onların peşinden koşar ve onlara şöyle der: “O çaldığınız kutularda uğruna yolculuk ettiğim kitaplar ve yazdığım şeyler var, onları bana geri verin!” Bunun üzerine hırsız İmam el-Gazali’ye gülerek şöyle deyip kitapları ona geri verir: “Biz onu senden aldığımızda hiçbir şey bilmiyor hale gelmişken nasıl olur da onun ilmini aldığını zannedersin?” İmam el-Gazali bu olay üzerine şöyle der: “Bu kişi, beni meselemde irşad etmesi için Allah’ın konuşturduğu biridir. Geri döndüğümde üç senemi yazdığım her şeyi ezberlemek için ayırdım.”

İmam eş-Şafii’nin şöyle söylediği aktarılır: “Kardeşim; ilme ancak şu altı şeyle ulaşırsın, sana beyanımla onun tafsilini anlatacağım: Zeka, hırs, içtihad (çaba), mal sahibi olmak, üstad ile arkadaşlık ve uzun zaman.”

2. Ezberlemeye Allah'ın Kitabıyla Başla!

Şeyh Salih el-Usaymi yazdığı şiirinde, Kur’an’ın hıfzının ve lafzının sağlamlığını öncelik edinmeyi tavsiye etmiştir.  Çünkü Kur’an ilimlerin aslıdır, delillerin ana kaynağıdır. Kur’an hıfzı, talebeyi disiplinli kılar. Çünkü o talebe her gün bir saat, iki saat onu ezberlemek için vaktini ayırmıştır, kendisini soyutlamıştır. Velid b. Muslim şöyle demiştir: “El-Evzai ile oturduğumuz zamanlarda, o yanımızda genç biri olduğunu görürünce ona, ‘Ey çocuk, Kur’an’ı ezberledin mi? diye sorardı. Eğer evet derse ona Nisa Suresi’nin 11. ayetini okumasını söylerdi. Eğer hayır derse onu Kur’an’ı ezberlemeye yollardı.” 

İmam Ebu Ömer ibn Abd’il Berr şöyle demiştir: “İlim talebinin dereceleri, mertebeleri, rütbeleri vardır; kişi birinden diğerine atlamamalıdır. Kim bunu kademe kademe yaparsa o selefin yolu üzere olur. İlmin ilki ise Allah’ın kitabının hıfzıdır… Demiyorum ki, onun tümünün hıfzı farzdır ama diyorum ki, alim olmak isteyen biri hakkında bu zorunludur.”

Şeyh Salih el-Usaymi bundan sonra her ilimden kapsayıcı, küçük bir metni okumayı tavsiye etmiştir.

3. Okumadan Önce Ne Okuduğunu Bil!

Kişinin ilmi seviyesine göre okumalar seçmesi de ona bu konuda yardımcı olacak hususlardandır. İlim talep etmeye yeni başlamış birisinin kapasitesinin üzerindeki kitapları bir hamaset ile okumaya çalışması onun başladığı yolu terk etmesine sebep olabilir. Buna münasip olarak da kişinin başladığını bitirmeden, onu fehmetmeden hatta ezberlemeden başka bir esere geçmemesi gereklidir. Doğru itikad ve menhece sahip ulemanın ve ilim talebelerinin tavsiyeleri bu açıdan çok önemlidir. 

Yunus b. Yezid şöyle demiştir: “ez-Zuhri, bana şöyle dedi: İlmi tek seferde almaya çalışma. Onu tek seferde almaya çalışan tek seferde de bırakır.

4. Ancak Zihnin Hazır Olduğunda Oku ve Ezberle!

Özellikle günümüzde verebileceğimiz en büyük tavsiyelerden birisi, okuma ve ezber sırasında telefonu kapatmaktır. Sosyal mecralar, bize belirli nispette faydalı ilim sunsalar da bunlar, bireysel olarak vakit ayırdığımız okumalar ve ezberler gibi olmayacaklardır. Motivasyon videoları, hatta hazır bulunmadan dinlenilen ilmi videolar bizi hakiki ilme ulaştıramayacaktır. Bu yüzden ana odağımız olan okumalar ve ezberlemelerde özellikle telefonu bir kenarı koymalıyız, bu birçok kimsede etkisini göstermiş olan bir yöntemdir.

Şair şöyle demiştir: “İnterneti kerih görmeye başladım, o beni darlaştırdı. Bunun sebebi ise bir çok şeydi. Bunlardan biri onun derin bir deniz olması ve saatlerce vakti almasıydı.”

5. Okurken Öyle İstekli Ol Ki Hiçbir Faideyi Kaçırma!

Kitap okurken girdiği evde elmaslarla, altınlarla, mücevherlerle dolu bir kutuya rastlayan hırsız misali olmak gerekir. Nasıl ki bu hırsız “Şu elması alayım, altını bırakayım.” demiyorsa kitabı okuyan talebe de kitaptaki her faideyi bu şekilde elde etmelidir. Bu faidelerin kitapta bulunan boşluklara yazılması da tavsiye edilenlerdendir. 

6. Her Zaman Bir Kalemin ve Defterin Olsun!

Celil sahabi Ebu Hurayra’nın dediği gibi, Abdullah b. Amr b. el-As’ı ondan daha çok hadis sahibi yapan şey, Abdullah’ın onun yazmadıklarını yazmasıydı. Bu konuyla ilgili rivayeti İmam el-Buhari, “İlmin Yazılması” isimli babında zikretmiştir. Şair şöyle demiştir: “İlim avdır, kitabet ise onu bağladığın şey. Avlarını sağlam iplerle bağla! Ahmaklığın bir türü de avlanıp o avı bağlamadan bırakmaktır.”

7. İlmin Seninle Kalmasını ve Faydalı Olmasını İstiyorsan Şu İkisini Yap!

Yazdığın tüm bu faideleri belirli bir sürede tekrarla, gözden geçir ve seninle ilmi müzakere yapacak olan bir arkadaşın olsun. İlmi tutmanın en iyi yolu, onu anlatabilecek kıvamda olduktan sonra bu müzakereyi yapıp anlatabileceğin bir kişinin olmasıdır.

8. Ve Tüm Bunları Kapsayan İki Mesele!

Tüm bu süreçte içtihad, yani cühd ve gayret sahibi olan birisi olmak ve sürekli Allah’a yalvarmak. İbrahim b. Mes’ud şöyle der: “Allah’a yalvardığında (işine) tevfik iste ve istediğinde sadık ol. Allah’a nida ettiğinde, tıpkı Yunus gibi günahlarını kabul eden birisi ol.”

Şeyhulislam İbn Teymiyye dedi ki: “Kim içtihad sahibi olur, Allah’tan yardım dilerse ve istiğfarı çoğaltırsa mutlaka Allah ona lütfundan aklın hayal edemeyeceği kadar verecektir.”

Şeyh Salih el-Usaymi de şöyle der: “İlmi hıfzınızın kuvvetiyle, fehminizin etkili oluşuyla veya derslere katılımınızla değil, Allah’a olan sadıklığınızla elde edersiniz.”