İmam Gazali’den 12 İnce Ayar

Gazali’den İnce Ayarların Bir Bölümü:

1 – İşler arasında bir sıralama yapmamak, bir anlamda şerre dalmaktır.

2 – Müslüman iki farzı aynı anda yapmak durumunda olduğunda, vakti sıkışık olan farzı yapar. Aksi taktirde aldanmış olur. Ancak birini yapabileceği bir durumda iki farzdan birini tercih etmeyi bilmelidir.

3 – Farzlar daima nafilelere göre öncelikli olmalıdır. Farzları terk edip nafileyle meşgul olan aldanmıştır.

4 – Farz-ı aynlar, farz-ı kifayelere göre önceliklidir. (Farz-ı aynı bitirmeden farz-ı kifaye ile meşgul olmak masiyettir. -İsyan-)

5 – Farz-ı kifayelere de gelince kimsenin yapmadığı bir farz-ı kifayeyi, başkalarının da yaptığı bir farz-ı kifayeye tercih etmek gerekir.

6 – Tatbik için öğrenilecek bir ilim, tatbik edilmedikçe değersizdir.

7 – Özü ihmal edip kabukla uğraşan aldanmıştır.

Kur’an ahkamından bir haber yaşadığı halde, harflerin mahreçlerini en iyi şekilde yapmaya çalışan aldanmıştır.

8 – Soya güvenip ameli terk etmek aldanmaktır.

9 – İlim amelden öncedir.

10 – Müslüman en yakınla sılayırahim bağını güçlendirir. Eşit durumda olmaları halinde en muhtaç olanı, yine eşit olmaları durumunda da en muttaki olanı tercih eder.

11 – Kalp ilimlerini ve ahlakı, zahiri ilimlere tercih etmek gerekir.

12 – Kendini düzeltmeye çalışmak, başkalarını düzeltmeye çalışmaktan daha önemlidir.

Bu Kuralların Tatbik Edilişine Verdiği Örneklerden:

Nafile namazlara yoğunluk verip farzlardan lezzet alamayacak kadar vaktini daraltan ve bedenini yoran, aldandığı bir iş yapmış olur.

Abdest suyuna gösterdiği titizliği, yediği yiyeceğin helal olup olmadığına göstermeyen aldanmış olur.

Göze batacak türdeki hayırlarda ön plana çıktığı halde, hatta büyük camiiler yaptırdıkları halde, kimsenin görüp anlayamayacağı bir sadakayı vermesi gerektiğinde vermeyen aldanmış olur.

Zenginlerin, ellerindeki servetten infak etmeye yanaşmadığı halde, bedenî ibadetlere yoğunluk vermeleri, sık sık hac yapmaları aldanmaktır.

Anne ve babasının hizmetini yapmakla haccetmek arasında, haccetmekten yana tercih koyan aldanmıştır. Anne ve babasının hakkını öncelikle eda edip ondan sonra haccetmeliydi.

Elbisesindeki necaseti temizlemedikleri için anne ve babasıyla ya da eşiyle kaba konuşan birir aldanmıştır çünkü anne ve babanın incitilmesi, necasetin elbisede oluşturacağı sakıncadan daha ağırdır.

Anne ve babayı herkesten önce ve herkesten önemli görmesi gerektiği gibi, anneyi de durumu itibariyle babadan önce ve önemli tutmalıdır. Aksi taktirde aldanmış olur.

Üst üste haccedip, bulunduğu yerdeki insanların durumuyla ilgilenmeyen aldanmıştır.

Fıkhın en ağır meselelerini ayrıntılarıyla bildiği halde, takvayı ve tevekkülü bilmeyen, tatbik etmeyen aldanmıştır.

Tarikat erbabının farz olan fıkıh bilgilerini öğrenmeden tasavvufun incelikleriyle uğraşması bir aldanmadır.

Kendi eksikliklerini tamamlamadan başkalarını düzeltmeye çalışan aldanıyor. Önce kendini ve önce farzları düzelt. Yılanın üzerine saldırdığı bir insanın etrafındaki sinekleri kovalamaya çalışması, bir aldanma değil midir?

Bir ilim dalında ehil birinin elbisesini temizlemekle uğraşması aldanmaktır çünkü o, elbisesini temizlemekle uğraşırken kaybettiği vakit onun için zararken; ilimle ilgisi olamayan birinin onun elbisesini temizlemekle uğraşması, o temizleyen için kazançtır

.