Hadisler bize Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemin bize mirasıdır. Bu mirası tanımak, öğrenmek, anlamak, yaşamak ve KORUMAK hepimizin görevidir. Bu nedenle mirasımızı tanımak için sizlerle küçük bir adım atalım istedik.
Sizler için Hadislerin pek çok açıdan sınıflandırmasını tanımladık.
Ancak daha fazla bilgi ve detay için Hadis Usulü kitaplarını inceleyebilirsiniz.
İsmail Lütfi Çakan hocanın Hadis Usulü kitabını ve Bekir Kuzudişli hocanın Hadis Tarihi kitabını tavsiye ederiz.
1. Makbul Hadis
a- Mütevatir Hadis: Yalan üzere birleşmeleri mümkün olmayan bir topluluk tarafından, kendileri gibi bir başka topluluğa aktarılan bilgiye mütevatir bilgi denir. Böyle hadise de Mütevatir Hadis denir.
Bu hadisleri ilk duyan topluluk ve sonra aktarılan topluluk çok kalabalıktır. Mesela Veda Hutbesi gibi. Kitlesel bir alım ve aktarım vardır.
b- Mütevatir Olmayan Hadis: Ahad hadis de denir. Aktaran tabakalar Mütevatir hadis kadar kalabalık değildir.
*Sahih hadis: Tamamen sıhhatli, araştırmalar sonucu bu hadisleri rivayet edenlerde sıkıntı görülmemiş ve hadis araştırıldığında tamamen onaylanmış. %100 diyebiliriz.
*Hasen hadis: Sahih kadar olmasa da ona yakın yine de çok güçlü şekilde sıhhatli hadislerin girdiği gruptur.
Bu iki grup birbirine çok yakındır.
2. Merdud Hadis
Oranı daha düşük olan hadislerdir. Reddedilen diye çevrilir ancak bu reddetme hadisi reddetmek değildir. Araştırılan metnin hadis olup olmadığı veya bu hadisi rivayet eden ravilerin güvenilir olma durumları, yani sened+metinden oluşan hadisin gerçek bir hadis olup olmadığı kısmıdır.
Yoksa hadis reddetmek bir Müslümanın yapacağı şey değildir.
a- Zayıf Hadis: Oranı daha düşük ve ihtimalleri var demektir. Bu tür hadislerle amel edilmez. Ancak takva içeren konularda alınabilir. Fıkıhta kullanılmaz.
Mesela böyle bir hadisi ravi ömrünün son dönemlerinde unutkanlığının olduğu zamanlarda rivayet etmiş olabilir. İşte bunları araştıran alimler bunu gördüğünde ve pek çok araştırma ile hadisi bu şekilde sınıflandırırlar.
b- Mevzu Hadis: Tamamen uydurulmuş olan şeylerdir. Hadis denmez ama böyle ortaya atıldığı için böyle sınıflandırılır. Yani böyle bir hadis yoktur. Olmadığı için amel de edilmez.
Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemin kendisi adına yalan uyduranlar için cehennemi vaad etmiştir. İşte mevzu hadisler yani bu kısım tamamen yalan uydurmanın içine girer.
Sıhhat ve Hüküm Açısından Hadis Sıralaması
1. Sahih
2. Hasen
3. Zayıf
Söyleyeni Açısından Hadislerin Sınıflandırılması
Kudsi Hadis: söyleyeni Rabbimizdir
Merfu Hadis: söyleyeni Peygamberimizdir sallallahu aleyhi ve sellem
Mevkuf Hadis: söyleyeni Sahabelerdir
Maktu Hadis: söyleyeni Tabbindir
NOT: Bunlar hadisin başında söyleyenine dair verilen bilgiye göre sınıflandırılır. Yani hadisin başında “Allah diyor ki, ..” dediği için Kudsi hadis denilir. Ancak kudsi bir hadis zayıf da mevzu da olabilir. Yani sıhhati değişebilir. İşte bu yüzden alimlerin yaptığı Cerh ve Ta’dil denilen hadisleri ve ravilerini araştırma ilmi çok mühim ve büyük bir hizmettir.
Allah razı olsun bu bilgileri bizimle paylaşan kardeşimizden. Yalnız “oranı daha düşük” , “sıhhatli” , “ravi” gibi terimlerin kısaca açıklaması yapılsa daha faydalı olurdu diye düşünüyorum (özellikle bu terimleri ilk defa duyanlar için)