Allah Resûlü’nün sallallahu aleyhi ve sellem risâletin mesajlarını aleme duyurmak için istihdam ettiği nebevî bir rota olan Dârü’l Erkam’ın elde ettiği başarı çok büyüktür. Dârü’l Erkam’ı başarıya ulaştıran sebeplerin doğru bir biçimde tespit edilmesi, Dârü’l Erkam olmaya aday tüm yapıların izleyecekleri metotlarının doğru bir şekilde oluşmasını sağlayacaktır.
Peki, bir yönüyle hoca olan Darül Erkam talebelerini başarıya götüren sebepler nelerdi?
Allah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem bizler için üsve-i hasene, yani en ideal model ve rehberdir. Bugün bizlerin ihtiyaç duyduğu her alanda, O’nun sallallahu aleyhi ve sellem bereketli hayatından izler bulmak mümkündür. Bu ihtiyaç ister ailevi alanlarda olsun ister toplumsal ve idari konularda olsun, ister ibadet sahasında olsun, isterse eğitim ve öğretim alanında olsun, hangi alanda olursa olsun; o nebevî miras, her alanda ve konuda söz söyleme kudretine sahip olma özelliğinden dolayı hiçbir zaman aciz kalmadan en gür seda ile konuşmaya devam etmiştir.
Efendimiz’in sallallahu aleyhi ve sellem eğitim ve öğretim yöntemini daha iyi anlayabilmek için iki önemli model olan Mekke’deki Dârü’l Erkam modeli ile Medine’de inşa ettiği Suffa Mektabi’ni rol model olarak almalıyız. Bir muallim olarak gönderilen Allah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem genel olarak tüm eğitim ve öğretim işinde, özel olarak da gerek Dârü’l Erkam’da gerek Suffa Mektebi’nde iki Esmâ-i İlâhiye’nin gölgesinde hareket etmeye çalışmıştır. Bu isimlerden biri el-Alîm, diğeri ise er-Rab’tır.
Öncelikle şu önemli hususun altını çizmek zorundayız: Dârü’l Erkam ‘ın muallimleri ve talebeleri vardı. Allah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem her ne kadar bu medresenin ilk ve başmuallimi idiyse de O’nun sallallahu aleyhi ve sellem oluşturduğu yapıda her muallim hem talebe hem hocaydı. Cebrâil aleyhisselam tabir-i caizse Efendimiz’in sallallahu aleyhi ve sellem hocası, Efendimiz ise sahâbenin hocasıydı. Sahâbe de birbirlerinin hocalarıydı. Hatırlarsak Hz. Ömer radiyallahu anh, kız kardeşi Fâtıma bint Hattâb’ın evine gittiği zaman içeride Habbâb b. Eret onlara hocalık yapıyordu.
İlahî kelâmın ayetlerini dikkate alarak konuyu şu 12 maddede özetleyelim:
1.Güzel Örneklik
“Resûlüm de ki: ‘İşte bu benim yolumdur. Ben sizleri Allah’a davet ediyorum. Ben ve bana uyanlar, aydınlık bir yol üzerindedir. Allah kudret ve azameti ile her şeyin üstündedir, ötesindedir ve ben O’na başka şeyleri ortak koşanlardan değilim.” Yûsuf suresi, 108. Ayeti kerime.
Eğitim ve öğretimde en önemli nokta güzel örnekliktir. Kur’ân’ın üsve-i hasene dediği ve tüm insanlığa en ideal model olarak Hz. Peygamber’i sallallahu aleyhi ve sellem gösterdiği gibi her hoca da talebesinin önünde sözden öte bir örnektir.
2.Güven
“O halde sen de seninle birlikte tevbe edip sana tâbi olanlar da emrolunduğunuz gibi dosdoğru olun.” Hûd suresi, 112. Ayeti kerime.
Bir yapıda başarılı olabilmek için karşılıklı güven duygusunun istenilen düzeyde olması şarttır. Efendimiz’in sallallahu aleyhi ve sellem eminliğine sadece dostları değil, düşmanları bile şehadet ediyordu.
3.Sevgi
“Ey Resûlüm! Sana uyan müminlere içtenlikle bol kanat ger!” Şuarâ suresi, 215. Ayeti kerime.
Eğitim ve öğretimde karşılıklı sevgi çok mühimdir. Çünkü ancak sevdiğiniz insanı canı gönülden dinleyebilir ve söylediklerini gönül rahatlığı ile kabul edebilirisiniz. Dârü’l Erkam’ın başmuallimi olan Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem sevgiyi hep gündemde tutmuş ve sevgiyi kâmil bir imanın en önemli şartı olarak onların zihinlerine âdeta nakşetmiştir.
4.Samimiyet
“De ki: ‘İçten gelen derin bir samimiyet ile yalnızca Allah’a bağlanarak, O’na kulluk ederim.” Zümer suresi, 14. Ayeti kerime.
“Din samimiyettir.” diyen kutlu Nebî, bu sözü ile samimiyetin önemini bizlere duyuruyordu. Şirk ve riyadan, gösteriş ve çeşitli çıkar ilişkilerinden uzak her şeyi ve her işi Allah rızası için yapabilmek diye nitelendireceğimiz samimiyet, Erkam’ın evinin vazgeçilmez hususiyetlerinden biridir. Samimiyet ile yoğrulan hoca talebe ilişkilerinde başarının daha fazla ortaya çıkması pek tabidir.
5.İlim
“Oku! Yaratan Rabbinin adıyla ile. O insanı aşılanmış bir yumurtadan yarattı. Oku çünkü Rabbin, sonsuz kerem sahibidir. O insana kalemi kullanmayı öğreten ve bilmediklerini öğretendir.” Alak suresi, 1-5. Ayeti kerimeler.
Sahâbe nesli, işlerine yarayacak bilginin talibi olmuş, faydasız ilimden Allah’a sığınan muallimler gibi Risâlet yolunda kendilerine yetecek oranda bilginin talipleri olmuşlardı.
6.Süreklilik
“Resûlüm! Sen şimdi sabret! Bil ki Allah’ın vaadi gerçektir. Buna iyice inanmayanlar sakın seni gevşekliğe sevk etmesin.” Rûm suresi, 60. Ayeti kerime.
Eğer bir işte süreklilik varsa o işte rahmet ve bereket vardır. Bugün din eğitiminde yaşanılan en büyük sorun böyle bir sürekliliğin olmayışıdır. Mekke hayatında ilk Müslümanlar, Medine’yi hak üzere sebat ve işlerinde süreklilik göstermekle kazanmışlardı.
7.Sabır
“Sen Rabbinin hükmünü sabırla bekle! Balık hikâyesinin kahramanı Yûnus gibi olma!” Kalem suresi, 48. Ayeti kerime.
Sabır, eli kolu bağlayıp zillete mahkûm olmak değil, hak yolunda hakikat namına direnmektir. Eğer yürünen yol kutsî bir yol ise o yolun taliplerinin heybelerinde sabır azığının bulunması şarttır. Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem diyordu ki: “Sabır ile birlikte zafer, sıkıntı ile birlikte kurtuluş, zorluklarla birlikte kolaylıklar vardır.”
8.Tedricilik
“İnkâr edenler: ‘Kur’an, ona bir defada indirilmeli değil miydi? dediler. Biz onu senin kalbine iyice yerleştirmek için böyle yaptık (parça parça indirdik) ve onu tane tane (ayırarak) okuduk.” Furkan suresi, 32. Ayeti kerime.
Böyle bir yöntem hem şevk ve heyecanı arttırıyor hem de daha kolay öğrenmelerini sağlıyordu. Bu metot Kur ‘ani bir metottur ve vahyin iniş süreci de bize bunu öğretmektedir. Tüm zaman ve mekânlarda Dârü’l Erkamlar oluşturmaya aday yapılar için örneklikler vardır.
9.Bütünlük
“(Ey Resûlüm!) O halde sen ve seninle beraber tevbe yolunu tutanlar, hep birlikte emrolunduğunuz gibi dosdoğru olun. Sakın ha aşırılığa kapı açmayın. Unutmayın ki Allah, yaptıklarınızı çok iyi görmektedir.” Hûd suresi, 112. Ayeti kerime.
Dârü’l Erkam’daki talebe ve muallimlerin, iç dünyalarında sağladıkları dinginlik dışlarına da sirayet ediyor, etraflarındaki kavga ve gürültülere rağmen onların bütünlüklerine en ufak bir zarar vermiyordu. Böyle bir bütünlük Erkam’ın evinin talebelerine müthiş bir itidal, bitimsiz bir müsamaha, insanları imrendirecek bir vakar ve heybet; kendilerinde ise büyük bir coşku, heyecan ve hepsinden öte bir özgüven ortaya çıkarıyordu.
10.Tevekkül
“O, doğunun da batının da Rabbidir. O’ndan başka ilah yoktur. Öyleyse yalnız O’nun himayesine sığın.” Müzzemmil suresi, 9. Ayeti kerime.
Tevekkül, işin sonunu Allah’a bırakmaktır. Kula düşen çaba ve gayrettir. Kul üzerine düşeni yapmalı neticeyi ise Allah’a havale etmelidir. Tevekkül anlayışı teslimiyetimize ve tevekkülümüze zarar vermemelidir. Başarıya taşıyan en önemli hususiyetlerden biri de tevekküldür.
11.Emel
“Eğer seni yalanlıyorlarsa sakın üzülme! Senden önceki peygamberler de yalanlamışlardı. Unutma ki bütün işler sonuna Allah’a dönecektir.” Fâtır suresi, 4. Ayeti kerime.
Emel, Arapçada gelecekte olması istenen yüce ve iyi şeyler için kullanılır. Emel başta Allah Resûlü sallallahu aleyhi ve sellem olmak üzere tüm sahabe nesline üç önemli hususiyeti kazandırmıştır. Hedef, hırs ve hülya. Onlar emeli yüreklerinde bir çocuk gibi taşıdıkları için büyük hedefleri, hak namına çırpındıkları bir hırsları ve gecelerini süsleyen hülyaları ve rüyaları vardı. Bu düzeyde bir emel olmasaydı Risâlet davası uğruna bunca sıkıntı, ıstırap ve işkencelere nasıl katlanabilirlerdi?
12.Beklentisizlik
“Ey kavmim! Allah’ın emirlerini size bildirmeme karşılık, sizden herhangi bir ücret istemiyorum. Benim ecrimi, karşılığımı verecek olan sadece Allah’tır.” Hûd suresi, 29. Ayeti kerime.
Bu önemli ikrar, önce Hz. Nûh’un aleyhisselam, sonra sırasıyla Hz. Hûd’un aleyhisselam, Hz. Salih’in aleyhisselam, Hz. Lût’un aleyhisselam ve Hz. Şuayb’ın aleyhisselam lisanı ile kavimlerine duyuruluyordu. Bu ayetlerin gölgesinde yetişen Dârü’l Erkam’ın talebeleri daha işin başında çok iyi anlamışlardı ki bu iş ancak beklentisizlikle başarıya ulaşabilir.
İşte Dârü’l Erkam’ın talebelerini dünya ve ahiret başarısına taşıyan hususiyetlerden bazısı bunlardı. Bu hususiyetler yeniden diriltilir ve hayatlar da yer edinirse inşallah nebevî ruh bir kez daha dirilecek ve evler birer Dârü’l Erkam’a dönüşecektir biîznillâh.
Zaten başka bir yol mu var?
Allah ayaklarımızı İslam üzere sabit kadem eylesin.
Zilhicce 1442
Kaynaklar
Kaynak: Nebevî Eğitim Modeli Dârü’l Erkam – Muhammed Emin Yıldırım
11. Bölümde “Senden önceki peygamberler de yalanlamışlardı.” şeklinde yazmışsınız, “…peygamberleri de yalanlamislardi” şeklinde duzeltmezseniz yanlış anlam çıkıyor
Evet ben de aynı şeyi düşündüm, doğrusu şu olmalıydı “(Habîbim, yâ Muhammed!) Eğer seni yalanlıyorlarsa, şübhesiz ki senden önceki peygamberler de yalanlanmıştı. Hâlbuki (bütün) işler ancak Allah’a döndürülür.”