Bilim Tarihi Sahtekalıkları 2: Cyril Burt Vakası

1. Genetik Mi Çevre Mi?

Burt psikolojinin gündeminden hiç düşmeyen ama bir o kadar da çetrefili konulardan biri olan “genetik mi çevre mi?” sorusuna cevap arıyordu. Tek yumurta ikizleri üzerinde yaptığı araştırmalarla zekanın genetik ve çevresel faktörlerden ne oranda etkilendiğini araştırıyordu. Araştırma sonuçlarına göre zekanın %75 genetik, %25 ise çevresel faktörlerden etkilendiğini bulmuştu. Burt, ilk çalışmasını 21, ikincisini 30, üçüncü çalışmasını ise 53 ikiz üzerinde yürütmüştü. Araştırmalar zekanın kalıtsal olduğu yönünde güçlü işaretler taşıyordu. Yalnız Burt’ün çalışmasında ilginç bir şey vardı. Araştırmalarındaki denek sayısı ne kadar artarsa artsın ikizlerin zeka katsayıları oranı neredeyse hiç değişmiyordu.  Ancak sıfırdan sonraki üç rakamdan sonra değişmeler görülüyordu. Bunun olma ihtimali milli piyangonun aynı kişiye üst üste dört defa çıkmasına eş bir ihtimaldi.

2. Tuhaf Katsayılar

Fakat kimse bu katsayılardan şüphelenmedi. O dönemlerde zekanın kalıtsallığının kanıtlanması öjenik felsefenin doğruluğu anlamına gelecekti. Burt’ün çalışmaları tam da bunu sağlıyordu. İngiliz soylu sınıfı, zekiydi, çünkü zekaları kalıtsaldı. İşçi sınıfından çok yetenekli ve kabiliyetli kişiler çıkıyordu, çünkü genetikleri buna müsade etmiyordu. İşte tam da bu yüzden bilime yaptığı katkıları dolayısıyla Burt, İngiltere kraliçesi tarafından Sir unvanına layık görüldü.

3. Sahtekarlığın Böylesi!

Burt 1971 yılındaki ölümüne kadar saygın bir bilim adamı olarak yaşadı. Ölümünden yedi yıl sonra dikkatli bir araştırmacı Burt’un araştırmasındaki katsayı tuhaflığını fark etti. Daha sonra üzerinde ölçüm yapılan ikizlere ulaşılmaya çalışılmış ama ulaşılamamıştı. Sonra anlaşılmıştır ki, Burt bu çalışmaları hiç yapmamış düpedüz masa başında uydurmuştur. Araştırmalar derinleştikçe başka uydurmalara da ulaşılır. Örneğin bir yazısında bahsettiği konunun ayrıntılarının daha önce yayımlanmış bir tez çalışmasında olduğunu söylese de bu teze asla ulaşılamazdı. İddiaları doğrulamak için Burt’ün yazılarında ismi geçen ve kendisine yardımcı olan Miss Conway ve Miss Howard’a ulaşılmaya çalışıldı. Ancak bu isimde birileri yakın çevresinde ve çalıştığı hiçbir kurumda bulunamadı! Dahası Burt’ü öven makaleler yazan eleştirmenlerden bir daha asla dergiye yazı gelmedi.

4. Nasıl Oldu da Fark Edilmedi?

1940’lı yılladrdan itibaren bu çalışmaları yürüten Burt’ün tamamen masa başında üretilmiş bulguları, yaklaşık 40 yıl boyunca bilim dünyasını yanlış yönlendirmeye devam etmiştir. Nasıl ve niçin Burt’ün sahtekarlığı fark edilmemiştir? Bu soruya doğru cevap verebilmek için dönemin siyasal ve sosyal bünyesine öjenizmin hakim olduğunu bilmek gerekir. İngilizlerin doğuştan daha zeki, imtiyazlı olduğu fikrinin bilimsel verilerle kanıtlanması hoş olurdu. Burt’un İngiliz Öjenik Topluluğu üyesi olduğunu ve Kraliçenin zekasının kalıtsal olduğuna dair iddiaları güçlendiren çalışmalarından dolayı Burt’a Sir unvanını verdiğini bilmek de sahtekarlığın niçin görülmediğini anlamamıza yardımcı olmaktadır.