6 Maddede Endülüs

1. Endülüs İsmi Nereden Geliyor?

Kaynak: Prof. Dr. Lütfi Şeyban- Derin Tarih

Endülüs fethedilmeden önce Romalılar tarafından İberya adıyla anılırdı. Yunanlılar ise bu bölgeye Baetica, Hispania derlerdi. Müslümanlar ise bu İspanya, Portekiz, Güney Fransa topraklarına el-Endelüs ismini vermiş. Bu isim hem coğrafyanın hem de devletin adıdır. Bu ismi vermelerinin sebebi ise fetihten önce bölgede yaşayan Vizigotlar tarafından Mağrib’e sürülen ve Mağrib halkıyla kaynaşan Vandallardır. Bölge, Vandalların yaşadığı bölge anlamına gelen Vandalucia ya da Vandalus diye anılırdı. İşte bu yüzden Araplar el-Endelüs şeklinde telaffuz etmişler. Türkçede Endülüs, Batı’da ise el Andalus şeklinde kullanılır.

2. Toplumsal Yapısı

Kaynak: Şule Kılıç-Derin Tarih

Müslümanların fethiyle beraber İber Yarımadasında farklı kültürler birleşmişti. Roma, İberya kültürü ile Arap, Şam kültürleri etkileşim içindeydi. Gayrimüslimler o dönemde Müslümanlardan etkilenmiş ve beraber huzurlu bir ortam içinde yaşamışlardı. 

3. Fetih Zamanı

Kaynak: Prof. Dr. Lütfi Şeyban-Derin Tarih

Emevilerin Kuzey Afrika valisi Musa b. Nusayr (649-716), Halife Velid b. Abdülmelik’in izniyle 710 ilkbaharında Tarif b. Malik’in komutasındaki 500 kişilik keşif birliğini İspanya’nın güney kıyısına sevk etti. Bu küçük çıkartmadan olumlu sonuç alınınca fetih hazırlıklarına başlandı ve 28 Nisan 711’de Tarık bin Ziyad komutasındaki 7 bin askerden oluşan orduyu İspanya’ya gönderdi. Orduyu sonra 5 bin askerle takviye etti. 

Bu sırada İspanya’ya hâkim olan Vizigot krallığı taht kavgaları, toplumsal ve dini çatışmalar sebebiyle zayıflamış durumdaydı. İspanya’nın güneyindeki dağın eteğinde karargâh kuran İslam ordusunun Kral Rodrigo komutasındaki Vizigot ordusunu Vadi Lekkü savaşında yenmesiyle fethin önü açıldı.

Ertesi yıl Musa b. Nusayr da çoğu Araplardan oluşan 18 bin kişilik ordusuyla İspanya’ya geçerek İşbiliye (Sevilla), Karmune, Leble ve Maride’yi fethetti ve Tuleytula’da Tarık ile buluştu. Ülkenin kuzeyine doğru yapılan harekâtla bütün bölge fethedildi ve Avrupa’nın en kuvvetli devletine sahip olan Frankların topraklarına da girilmiş olundu. 

4. Haçlı Ruhunun Doğdu Yer

Kaynak: Prof. Dr. Lütfi Şeyban-Derin Tarih

Müslümanların yayılmasına karşı kaybettiği toprakları geri almak amacıyla Hristiyanlığı kullanmıştı Doğu Roma İmparatorluğu. Diğer Avrupa ülkeleriyle birlik kurarak Haçlı ittifakıyla Müslümanlara karşı savaş düşüncesini yerleştirmişlerdi akıllarına. Dolayısıyla Haçlı düşüncesinin doğduğu ve Haçlı seferlerinin başladığı yerdir Endülüs.

5. İlmin Merkezi: el-Endelüs

Kaynak: Salim Aydüz-Derin Tarih

O dönemde her evde kütüphane vardı. İlim mahfilleri din ve ırk ayrımı gözetmeksizin herkese açıktı. İlmin ön planda olmasında dolayı Endülüs’te birçok âlim yetişti ve keşifler yapıldı. Keşfedilen işlere ve âlimlere gelin bir göz atalım: 

1) Mekanik Mühendisliği konusunda Endülüs’te yazılmış tek kitabın sahibi: El-Muradi

2) Ticari Aritmetik ve Astronomi üzerine okul kurmuş olan: Mesleme el-Mecriti

3) İlk fıtık ameliyatını yapan cerrah: Zehravi

4) Göz hastalıkları üzerine kitap yazan: el-Gafiki

5) Batlamyus’un yanlışlarını düzelten, batı trigonometrine yaptığı katkı ile bilinen: Cabir b. Eflah

6. Endülüsün Avrupaya Verdiği Hediyeler

Kaynak: Salim Aydüz-Derin Tarih

Yükseköğretim, temizlik, mutfak kültürü, şehircilik, tıp, kâğıt yapımı, astronomi, tarım teknikleri. Bu saydığımız alanlarda öncü âlimler yetiştirmiştir Endülüs. Avrupa’da eğitim, temizlik gibi kültürler çok yaygın değilken, diğer Avrupa ülkelerinden Endülüs’e okumaya gelen kişiler, ülkelerine döndüklerinde bu alanlarda öğrendiklerini başkalarına aktararak kendi şehirlerinin de gelişmesini sağlamışlardır.