3 Maddede Müslüman Gencin Aklına Karşı Sorumlulukları

1. Âlimin Üstünlüğü

Ebu Ümâme el-Bâhilî’den (radıyallahu anh) Rasulullah’ın (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir. ”Âlimin abide üstünlüğü, benim sizin en düşük mertebelinize olan üstünlüğüm gibidir.”

Başka bir hadiste ise Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmaktadır: ”Muhakkak ki Allah, melekleri, yuvasındaki karıncadan sudaki balığa kadar bütün yer ve gök ehli, insanlara hayır öğretenlere salât etmektedirler.”

Muâz (radıyallahu anha) şöyle demiştir: ”İlim öğrenin. Çünkü Allah için öğrenmek, Allah’tan korkmaktır. Onu istemek ibadet, müzakere etmek tesbih, ondan bahsetmek cihat, onu bilmeyene öğretmek sadaka ve ilim ehli için harcama yapmak Allah’a yakınlıktır.”

İlim hakkında şöyle söylendiği de haber verilmektedir.: ”İlim seni korur, sen ise malı korursun.”

2. Efendimiz'in Ashabına İlim Öğretme Azmi

Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem), Müslümanların ilim öğrenmesine çok önem verirdi. Nitekim Bedir Savaşı’nı kazandıktan sonra okuma-yazma öğretme fırsatını yakalayınca, bunu hemen değerlendirmiştir. Kureyşli esirlerin bazıları okuma yazma biliyorlardı. Bunu fırsat bilen Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), her bir esirin serbest bırakılmasını, on Müslümana okuma-yazma öğretme şartına bağlamıştır. 

Hz. Peygamber’imiz (aleyhisselatüvesselam), davetin farklı yerlere ulaşmasını sağlamak için ashâbından bazılarına başka dilleri öğrenmelerini tavsiye etmiştir. Sahâbeden Farsça, Rumca, Habeşçe bilenler vardı. Ancak Yahudilerin dili olan İbraniceyi bilen olmadığından, Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) vahiy katibi Zeyd B. Sâbit’e İbanice öğrenmesini emretmiştir. 

Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), ilme bu denli önem vermiş, ashâbını öğrenmeye teşvik etmiş ve ilim öğrenmeyi farz kılmıştır. Şöyle buyurduğu rivâyet edilmektedir. ”İlim öğrenmek her Müslümana farzdır.”

3. Müslümana Farz Kılınan İlim Hangisidir?

Bu konuda farklı görüşler varsa da bir çok âlimin üzerinde görüş birliği sağladığı farz olan ilim, Müslümanın dini ve dünyası için gerekli olan ilimdir. Din ile ilgili şer’i ilimlerden bilinmesi gerekenler şunlardır:

1) Kişiyi şirkten ve hurafelerden uzak tutacak sağlam bir akaid ilmi.

2) Kişinin ibadetlerinin dış görüntüsünü meşru olan şekil üzere eda edebilmesini, iç âleminde ise niyetini sadece Allah’a hâlis kılmasını sağlayan fıkıh ilmi.

3) Kinin nefsini tezkiye edebilecek kalbini temizleyebilecek ve faziletli şeyleri bilip onlarla ahlâklanmasını, kötü şeyleri bilip onlardan da uzak durmasını sağlayacak bir tezkiye ilmi.

4) Kişinin, ailesi, yöneticileri, yönettikleri ve Müslüman olan ve olmayan bütün insanlar ile ilişkilerini düzenleyen, bu ilişkilerde kendisi için helali/haramı, vacip olanı/olmayanı, uygun olanı/olmayanı bilmesini sağlayacak bir muamelat ilmi.

Bilinmesi farz olan miktar, her Müslümanın her alanda diniyle ilgili bilmesi gerekenlerin alt düzeyidir. Daha sonra bu miktar, özel ve genel gereksinimlere göre artmakta ve genişlemektedir. Mesela; bir fakirin, zekatın hükümlerini detaylı bir şekilde bilmesi farz değilken, zekat malından kendisine mübah olanı bilmesi farzdır.

Yine bir konuda uzmanlığı olan bir kişinin, uzmanlığı ile ilgili hükümleri bilmesi gerekir. Mesela; bir tüccarın, alışverişin helal ve haram olanını bilmesi gerektiği gibi, bir doktor da içkiyle tedavi etmenin haram olduğunu bilmelidir.

Önemli olan; kişinin, ihtisas alanıyla ilgili olarak bilmesi gerekenleri öğrenmesidir. Müslüman kendisini ilgilendiren farz ilimleri  öğrendikten sonra ortalama bir ilmi şahsiyete sahip olmak için fer’i ilim dallarından da asgari bir bilgi düzeyine sahip olmalıdır.

Bu fer’i ilimleri aşağıdakilerle sınırlandırmadan şöyle örneklendirebiliriz.  

1) Kur’an-ı Kerîm. Kişinin, Kur’an’ın bir kısmını ezberlemesi, tefsirine ve ve bazı Kur’an ilimlerine vakıf olması.

2) Sünnet. Kişinin, sünnete vakıf olması ve bazı hadisleri ezberlemesi.

3) Siyer.

4) İslam’a karşı kurulan komplolar. İslama yapılan iftiralar. 

5)Fikir ve davet fıkhı.